Het Huys in Ukkel is de nieuwe locatie van het gemeenschapscentrum Candelaershuys en het dienstencentrum Lotus. De patio, een ommuurde buitenruimte, leek hen geschikt voor een artistieke interventie. Deze plek zou een unieke plek worden, als een verborgen parel die 'oplicht' in de omgeving, een toevluchtsoord.
Adrien Lucca koos voor een muurschildering met een 500-tal verschillende kleuren. In de avond verschijnt er, door de unieke lampen, een ander kleurenpalet op de muur en komt er een unieke sfeer die verder reikt dan de patio. De vele kleuren en een verschillend kleurenspel overdag en ’s avonds geven de multifunctionaliteit van het centrum, de complexe sociale en tijdrelaties en de vele interacties tussen de gebruikers weer. Microkosmos levert een warmte in Het Huys en een aparte ruimtelijke ervaring.
Verschillende witte lichten
Over Microkosmos in Het Huys en andere projecten van Adrien Lucca
Adrien Lucca is een Franse kunstenaar gevestigd in Brussel sinds 2004. Hij werkt met verschillende artistieke media en is vooral geïnteresseerd in kleur en licht. Zijn recente werk Microkosmos werd in opdracht van de VGC* gemaakt voor het gemeenschapshuis Het Huys in Ukkel. Dit werk is een permanente installatie ter plaatse op de binnenplaats, en werd onthuld in mei 2018. Het is een non-figuratieve muurschildering gemaakt van een raster van vierkante elementen van 60 verschillende kleuren, ontworpen en speciaal gemaakt door de kunstenaar uit mengsels van pigmenten. Voor de muur heeft de kunstenaar vier lampen geïnstalleerd die een speciaal wit licht uitstralen dat de kleur van de geverfde elementen verandert en onze perceptie van deze buitenruimte transformeren.
— Je hebt je eigen methodologie met kleur gecreëerd, waarbij je probeert de minder voor de hand liggende aspecten ervan aan te benadrukken. Wanneer ben je begonnen met het verkennen van de verschillende kleurparameters?
In 2008-2009, toen ik nog een kunststudent was, probeerde ik de kleur te beheersen die verschijnt bij het tegenover elkaar plaatsen van gekleurde inktstippen op papier - zoals in de negentiende eeuw zogenaamde "pointillistische" schilders met olieverfschilderijen. Toen besefte ik dat ik bijna niets kende in kleur. In mijn notitieboek schreef ik toen een hele reeks vragen en besloot ik zelf te zoeken naar antwoorden in boeken, op het internet, om wetenschappers te ontmoeten en op papier te experimenteren met pigmenten en tekeninstrumenten.
— Dit is de eerste keer dat je aan een muurschildering werkt, maar het lijkt veel elementen samen te brengen die al in andere van je recente en oudere projecten zijn opgenomen. Hoe heb je aan deze installatie gewerkt en hoe is deze in de loop van de tijd geëvolueerd?
Het is een lang verhaal! Ik ben in 2015 begonnen met werken aan Microkosmos, maar het project is sindsdien enorm veranderd. Aanvankelijk was het alleen bedoeld als muurschildering en toen kreeg ik het idee om kunstlicht toe te voegen. Het VGC-team was heel ruimdenkend en liet me vrij om mijn initiële project grondig aan te passen, waarvan alleen de titel nog overbleef. Ik maakte gebruik van de dagelijkse cyclus tussen dag en nacht om een radicaal visueel effect te creëren door natuurlijke en kunstmatige lampen te combineren. In 2016 en 2017 heb ik het project ontwikkeld door onderzoek te doen naar de interacties tussen verf en kunstlicht op maat, wat leidde tot het ontwerp van een "speciaal" wit licht dat de kleur van sommige materialen.
— Je hebt Microkosmos gemaakt met een speciale weerbestendige verf waarvan de kleurpigmentvariëteit speciaal is geselecteerd. Hoe hebben deze stadia van het werk plaatsgevonden?
Aan de muur gebruikte ik silicaatverf. Dit is voor zover ik weet de meest permanente schilderijen die op dit moment bestaan. Hun kleurenbereik is echter zeer beperkt omdat alleen de minerale pigmenten compatibel zijn met deze techniek en omdat giftige pigmenten zoals cadmiumzouten verboden zijn. In de schilderijen die ik heb gebruikt, er zijn bijvoorbeeld geen echte "primaire geel" of rood of magenta. De moeilijkheid - en waarschijnlijk de originaliteit - van Microkosmos was om schilderijen te ontwerpen waarvan de kleur op een interessante manier interageert met mijn kunstlicht en met het licht van de dag. Ik wilde ook een grote visuele verscheidenheid in de tonen zien, een "vrijgevigheid" in de kleurenkeuze (ik had echter een limiet van maximaal 100 kleuren ingesteld). Ik werkte met vallen en opstaan en met een precisieweegschaal en een computerprogramma waarmee ik de effecten van licht op de kleur van verven kan voorspellen. De materialen zijn afkomstig van een verffabrikant in Nederland en soms heb ik gele of oranje pigmenten toegevoegd. Mijn doel was om een verschil te ontwikkelen, een significant contrast tussen dag en nacht, van dezelfde schilderijen en op hetzelfde oppervlak. Ik bedacht een palet van 60 kleuren, zacht en pastel met een maximum aan nuances onder het daglicht, dat een goed uitgebalanceerd palet wordt, lichtgevend, zeer verzadigd en alleen complementaire tinten presenteert, cyaan en rood oranje palet nachts.
— Wat zit er achter de titel van het werk: Microkosmos ?
Ik was op zoek naar een titel die het idee uitdrukte van een ruimte waarin bezoekers en gebruikers een collectieve ervaring konden beleven. De binnenplaats herinnerde me aan een "aquarium" of "in vitro-experiment" waar mensen, licht en fresco naast elkaar bestaan. Deze microkosmos (dit "universum in miniatuur") is gerelateerd aan de verschillende werkelijkheden van de ruimte en het gemeenschapscentrum: de lucht en het natuurlijke licht, de dag en de nacht, de verschillende evenementen georganiseerd in Het Huys (concerten, shows, voorstellingen, etc.)
— Hoe kwam je op het idee om een raster aan de muur te gebruiken?
Dit raster vertegenwoordigt een wiskundig object: het is een golfvormig patroon dat visueel oplost in de lichtgrijze achtergrond waarop het is geverfd. Het kan worden omschreven als het gerimpelde oppervlak van een meer, waar de randen van de golven oranjerood zijn en de holten blauwgroen. De sterkste golven zijn geconcentreerd in de linker benedenhoek van de muur en hun intensiteit neemt af naarmate de afstand toeneemt. De keuze voor een grid was natuurlijk ook een handige technische oplossing.
— Een essentieel onderdeel van het werk is afhankelijk van het standpunt van de toeschouwer: de veranderende perceptie van kleur wanneer daglicht geleidelijk wordt vervangen door kunstlicht. Wat gebeurt er wanneer de speciale lichten voor de muur het patroon verlichten?
Het verschil tussen een conventioneel wit licht en mijn speciale witte licht ligt in het spectrum van licht. Conventioneel wit licht, of het nu natuurlijk of kunstmatig is, heeft een spectrum dat bijna alle golflengten van licht zichtbaar voor het menselijk oog bevat. Mijn speciale witte lichten geven slechts twee complementaire kleuren af: rood-oranje en blauwgroen. Omdat deze twee gekleurde lichten complementair zijn, is de "kleur van het licht" - of de sensatie die door dit licht wordt geproduceerd wanneer deze wordt weerkaatst door witte, grijze of zwarte objecten - identiek aan de kleur van een klassiek wit licht: het is wit licht. Fysiek gezien verlichten echter slechts twee gekleurde lichten de muur en de ruimte zelf. Als gevolg hiervan kunnen alle objecten in de ruimte slechts één van deze twee kleuren weergeven, of een combinatie van beide. Het geproduceerde effect is een grote verandering in het uiterlijk van de meeste gekleurde objecten: gele voorwerpen worden lichtbeige of feloranje, het wit bier wordt de kleur van een roséwijn, enzovoort. Tijdens de inauguratie, verschillende mensen opgeroepen een indruk van zonsondergang zonder de zonsondergang daar, een "constante zonsondergang". Het was een prachtige ervaring en ik was blij dat ze dit effect leuk vonden en het een naam gaven, alsof het iets vertrouwd, natuurlijks was.
— Als kunstenaar gebruik je veel materiële en conceptuele bronnen rond kleur en licht. Deze diversiteit manifesteert zich in verschillende vormen, van glas-in-lood en licht gebruikt met betrekking in gotische kathedralen tot het gebruik van kleur in afbeeldingen of big data. Wat informeert je praktijk?
Naast mijn kunststudies heb ik getraind in kleurwetenschap en natuurkunde, wiskunde, optica en computerprogrammering toegepast op kleurtechnologie. Methode en wetenschappelijke experimenten hebben grote invloed op mijn kunst omdat ik ze zie als een manier om onophoudelijk nieuwe dingen te ontdekken. Toen ik hun werk ontdekte, voelde ik me dicht bij weinig bekende kunstenaars zoals "algorists" Roman Verostko, Hervé Huitric & Monique Nahas voor het gebruik van computers, evenals "colorists" André Lemonnier of Narciso Silvestrini die hun hele leven hebben geleefd tijdens een theoretisch en praktisch onderzoek naar kleur boeien me enorm. Iets thuis doet het graag goed gedaan en wordt verleid door het vooruitzicht van een hybridisatie van handwerk, wetenschap en uitvindingen op een technologisch niveau zijn kernpunten in mijn inspiratie en interesse. Tot slot ben ik ook fanaticus op oude schilderkunst en architectuur in het algemeen en heb ik een beetje gereisd in Spanje, Portugal, Duitsland, Japan en vooral Italië om monumenten en schilderkunstige musea te bezoeken.
— In je solotentoonstelling A White Room Without Yellow , gepresenteerd bij LMNO in Brussel, presenteerde je de resultaten van je recente onderzoek rond de gele kleur, die van de pigmenten die naar jouw mening het meest waarschijnlijk hun uiterlijk veranderen door middel van van uw speciale lichten. Kun je dit huidige onderzoek beschrijven?
Geel is altijd een speciale kleur geweest: bijna zo bleek als wit en tegelijkertijd bijna het kleurrijkst van alle kleuren - en het gemakkelijkst tot vuil. Geel neemt een unieke plaats in kleurentheorie. Voor Goethe was het met blauw de "eerste kleur" na zwart en wit in zijn idee van een genese van kleuren: geel als de eerste transformatie van wit in kleur - terwijl blauw de eerste transformatie was zwart. Het was ook het symbool van licht, terwijl blauw symbool staat voor schaduw. Wanneer je geel ziet met de ogen van een hedendaagse wetenschapper, is het ook een interessante kleur: het kan worden gemaakt van geel licht of door het mengen van rode en groene lichten, wat voor de meeste mensen contra-intuïtief is. Fysiek gezien reflecteren gele objecten over het algemeen alle rode, oranje, gele en groene golflengten. Om deze reden zullen gele voorwerpen zeer waarschijnlijk van kleur veranderen wanneer de verhoudingen van deze golflengten in het licht variëren. Dit maakt gele materialen (en in het bijzonder gele pigmenten) een interessant onderzoeksobject in mijn huidige werk: elk pigment reageert anders, veel transformaties van deze kleur in een andere zijn mogelijk, wat niet het geval is met rode, blauwe of groene voorwerpen bijvoorbeeld. Daarom wilde ik een geel pigment toevoegen in het palet van Microkosmos.
— In je praktijk breng je de subtiele eigenschappen van licht naar voren terwijl het kunstmatige licht dat op de schermen van onze smartphones en andere apparaten in de privéruimte en in de openbare ruimte wordt weergegeven zo banaal is geworden dat we dat niet opmerken. Kun je nader ingaan op deze technologische verzadiging van afbeeldingen/kleuren en licht op de schermen in relatie tot je werk?
Dat telefoons en computerschermen van invloed zijn op onze perceptie van kleuren en de manier waarop we erover nadenken, dat weet ik zeker. Alle kleuren die momenteel worden gepresenteerd via schermen zijn mengsels van rode, groene en blauwe lichten.
Deze technologische conventie doet ons vaak vergeten dat in de echte wereld de kleuren van de materialen variëren naargelang het licht en dat ze objecten zijn die veel complexer zijn dan deze gestandaardiseerde lichtmengsels. Weinigen realiseren zich bijvoorbeeld dat verzadigde blauwviolette, glanzende magenta of glanzende groene vlakken die op schermen voorkomen, alleen op de schermen van elektronische apparaten te vinden zijn. Deze displays hebben waarschijnlijk een effect op ons geheugen en onze verbeelding: wanneer mensen wennen aan het zien van ultra-rode tomaten en hyper-oranje zalmvlees, gebruiken supermarkten kunstmatige lichten die op mechanismen spelen vergelijkbaar met degene die ik ontwikkel om te reproduceren wat mensen hebben gezien op hun apparaten, "de kleuren die mensen willen", zonder melding. Het is ethisch twijfelachtig, vind je niet?
Aan de andere kant biedt het scala aan kleurenmaterialiteit dat vandaag beschikbaar is, samen met de nieuwe mogelijkheden die worden geboden door light-emitting diodes, meer dan ooit in de geschiedenis, aan wie het kan worden expressiemiddelen nieuw en ongepubliceerd voor de beeldende kunst. Wat mij betreft, ben ik blij een persoonlijke artistieke en wetenschappelijke benadering van kleur en licht te hebben ontwikkeld, waarbij ik precies weet wat ik aan het doen ben en waar ik gebrandschilderd glas, schilderkunst, natuurlijk licht en kunstlicht kan combineren. Het neemt me weg van de naïeve positie van de consument van technologieën, licht en afbeeldingen die je hebt genoemd. Ten slotte probeer ik in mijn kleurentheorie lessen mijn studenten gevoelig te maken voor deze onderwerpen met het doel van een kritische benadering van het gebruik van deze technologieën.
Adrien Lucca (1983, Frankrijk) studeerde in Brussel aan de École de recherche graphique en was een resident van de Jan van Eyck Academie in Maastricht (2010-2011). Zijn werk verwijst naar vele theorieën en praktijken van licht en kleur.
Vooral wit licht is een terugkerend thema in zijn werk, tekeningen uit Studies D65 (2011-2014), waar hij de wetenschap van kleuren, pigmenten en kunstlicht begon te gebruiken om kunstwerken te maken. In Microkosmos (2017-18) een ruimte-installatie die onlangs in Brussel in Het Huys werd ingewijd, waar een speciaal wit licht de kleuren van objecten transformeert, wat een contra-intuïtief effect heeft. Enkele van zijn recente solotentoonstellingen zijn Mémoire d’atelier sur trois projets op ETE78, Brussel (2017), White Light Research / Démos / Démons bij RIB, Rotterdam (2017), A White Room Without Yellow bij LMNO, Brussel (2018) of Yellow-free zone installatie in het metrostation Maashaven in Rotterdam (2018). Lucca geeft kleurentheorie aan de Nationale School voor Beeldende Kunsten in La Cambre, Brussel.
Romuald Demidenko is kunsthistoricus en curator in Brussel.
