We moeten licht zoeken op plaatsen waar het soms heel donker is.
Interview met Erik Van Dooren, directeur van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling, over de uitdagingen en de toekomst van welzijnswerk.
Het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) Brussel heeft als missie om kindermishandeling op te sporen en te stoppen. Het doel is om kinderen en ouders opnieuw een veilige situatie te bieden. Naast directe hulp aan gezinnen werkt het VK ook aan bewustmaking en kennisdeling rond kindermishandeling.
In dit interview vertelt directeur Erik Van Dooren over de bijzondere uitdagingen van hulpverlening in een complexe stad als Brussel. Hij legt uit hoe zijn team omgaat met de emotionele impact van het werk en hij deelt zijn visie op de toekomst van de sector.
In Brussel zijn jaarlijks tussen de 7.000 en de 12.000 kinderen slachtoffer van ernstige kindermishandeling. Het VK Brussel krijgt jaarlijks melding over meer dan 1.000 kinderen. Meestal kan het centrum zelf helpen, maar in sommige gevallen is gedwongen hulpverlening via de jeugdrechter nodig.
Met welke unieke uitdagingen krijg je in Brussel te maken?
"Kindermishandeling heeft bijna nooit één enkele oorzaak. Meestal gaat het om een combinatie van persoonlijke, familiale en maatschappelijke problemen. In Brussel wegen de maatschappelijke problemen extra zwaar. Veel gezinnen hebben het financieel en sociaal moeilijk. Ze leven in overlevingsmodus, wat veel stress met zich meebrengt. Dat heeft gevolgen voor het welzijn en de veiligheid van zowel ouders als kinderen.
Een moeilijke thuissituatie is op zich geen reden voor hulp van het VK. We komen pas tussen wanneer ouders, ondanks hun inspanningen en de hulp die ze krijgen, niet meer in staat zijn om goed voor hun kinderen te zorgen. We zien ook dat langdurige stress kan leiden tot geweld binnen een gezin. Dat gebeurt zowel bij gezinnen die financiële problemen hebben als bij gezinnen met een hoge werkdruk of andere zware lasten.
Het is niet onze taak om een oordeel te vellen, wij willen hulp mogelijk maken. We willen ouders ondersteunen, en tegelijk waken over de veiligheid van kinderen."
Hoe ga je om met de emotionele impact van je werk?
Iedereen die in de hulpverlening werkt, wordt geconfronteerd met gevoelens van bezorgdheid, onmacht en frustratie. Bij ons is dat niet anders. We zien veel gezinnen die door de omstandigheden klem zitten en soms ervaren wij zelf ook de grenzen van onze mogelijkheden.
Toch laten we ons niet verlammen door die gevoelens. We gaan naast ouders en kinderen staan, proberen hun situatie te begrijpen en zoeken samen naar oplossingen. Tijdens dossierbesprekingen valt niet zelden het woord ‘schrijnend’. Maar we zien ook hoe gezinnen vooruitgang boeken, hoe kinderen en ouders er weer bovenop komen. Dat geeft hoop en motiveert ons. We zijn het de kinderen en hun gezinnen verplicht om licht te zoeken op plaatsen waar het voor hen soms heel donker is.
Binnen het vertrouwenscentrum werken we altijd in duo's: een ‘ouderwerker’ en een ‘kindwerker’ ondersteunen samen een gezin. We nemen beslissingen altijd samen met collega’s uit verschillende vakgebieden. Zo staat niemand er alleen voor. Daarnaast zorgen we voor een goede balans tussen werk en privé. Medewerkers krijgen naast hun werk met gezinnen ook andere taken, zodat het werk beter verdeeld is. Dat helpt om het emotionele evenwicht te bewaren.
Ik ben ontzettend trots op ons team. Zonder hen sta je als directeur nergens. En dit is een team-met-een-bonus! (lacht)"
Hoe verloopt de samenwerking met andere organisaties in Brussel?
"Een goede samenwerking tussen hulpverleners is belangrijk om kindermishandeling aan te pakken. Het probleem is vaak ingewikkeld en vraagt de inzet van veel verschillende diensten. We maken deel uit van de integrale jeugdhulp. Dat is een belangrijke hefboom om expertise te bundelen en knelpunten rond beroepsgeheim en informatie-uitwisseling op te lossen. Een hulpverlener, zoals een arts of een CLB-medewerker, is gebonden aan het beroepsgeheim en mag niet zomaar informatie delen over een gezin. Dat kan een drempel zijn om kindermishandeling snel te signaleren. In de jeugdhulp zoeken we naar manieren om daar op een verantwoorde manier mee om te gaan.
Dankzij steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) werken we samen met scholen, het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB), Jongerenadviescentrum (JAC) en het project Eén Gezin Eén Plan (1G1P), dat gezinnen met complexe problemen helpt om passende hulp te vinden. We werken ook samen met partners buiten de jeugdhulp, zoals Brusselse huisartsen, het UZ Brussel en de Brusselse kinderopvang.
We willen deze samenwerkingen graag verder uitbreiden. Hoe beter andere diensten ons kennen, hoe gemakkelijker we gezinnen kunnen helpen. Jammer genoeg is dat nu nog niet altijd het geval.
Daarnaast helpen we ook via Nupraatikerover.be, een chatlijn die in heel Vlaanderen en Brussel ondersteuning biedt aan slachtoffers van (seksueel) kindermisbruik. Op die manier kunnen we meer kinderen en jongeren ondersteunen en een groter verschil maken."
Welke toekomst zie je voor het welzijnswerk in Brussel?
"De uitdagingen zijn enorm. Om kinderen en ouders te ondersteunen, is gespecialiseerde hulp nodig, zoals therapie, opvoedingsbegeleiding en crisishulp. Helaas zijn de wachtlijsten vaak lang, waardoor gezinnen soms maanden moeten wachten op de hulp die ze dringend nodig hebben. We kunnen pas écht veiligheid bieden als er ook voldoende ondersteunende hulp beschikbaar is. Helaas moeten we te vaak vaststellen dat die hulp er niet of pas veel te laat is.
De overheid wil dat hulpverleners beter samenwerken, maar in de praktijk raken de verschillende diensten juist steeds meer versnipperd. In plaats van steeds nieuwe projecten te starten zonder zekerheid op lange termijn, moeten we de bestaande organisaties sterker maken. Er is veel inzet en ervaring in de sector, maar om die kennis te behouden, hebben organisaties zekerheid en een vaste basis nodig.
Vanuit het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Brussel hopen we dat signalen van kindermishandeling sneller opgepikt worden, en dat gezinnen sneller de juiste hulp vinden.
Wat is de grootste les die je hebt geleerd in je carrière?
"Als de veiligheid en het welzijn van een kind in gevaar zijn, mogen we die bezorgdheid niet loslaten. We moeten daarover duidelijk communiceren, maar dat betekent niet dat we geen begrip kunnen tonen. Duidelijkheid en mildheid kunnen perfect samengaan.
De meeste ouders die wij zien, botsen op grenzen – die van zichzelf en die van hun situatie. Als we écht willen helpen, moeten we bereid zijn om in hun schoenen te gaan staan. Pas als ouders zich gehoord en erkend voelen, ontstaat er ruimte om samen te werken en stappen vooruit te zetten.
Ik heb enorm veel respect voor de gezinnen die we begeleiden. Hun veerkracht en moed om, ondanks alle moeilijkheden, het beste te willen voor hun kinderen, is indrukwekkend. Dat mogen we nooit uit het oog verliezen."
Team Welzijn, Gezondheid en Gezin bedankt Erik voor dit gesprek.
Nu praat ik erover!
Nupraatikerover.beis een chatbox voor jongeren die vragen hebben over of slachtoffer zijn van mishandeling of verwaarlozing en iedereen die te maken krijgt met seksueel geweld. De chat biedt ook online hulp voor meerderjarige slachtoffers van seksueel geweld. Nupraatikerover.be is een initiatief van de Vertrouwenscentra en wordt aangestuurd en bemand door medewerkers van VK Brussel. De chat vierde dit jaar haar 10de verjaardag. Het aantal oproepen steeg van iets meer dan 100 in het eerste jaar naar net geen 1400 in 2024.